Hersteloperaties Kinderopvangtoeslag, Box 3 en Fraudesignaliseringsvoorziening
Wat speelt er?
Nog steeds worstelen ouders en jongeren met de gevolgen van de toeslagenaffaire en proberen het hoofd boven water te houden. De hersteloperatie hiervoor is al een tijd in gang, maar veel gedupeerden voelen zich nauwelijks ‘hersteld’. De manier waarop de overheid invulling geeft aan herstel sluit namelijk niet aan op de verwachtingen en behoeften van mensen voor wie het herstel bedoeld is. Naast deze hersteloperatie lopen er onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Financiën meerdere hersteloperaties. Eén daarvan is gericht op de ernstige schending van privacy van de mensen die werden geregistreerd in de Fraudesignaleringsvoorziening en die daar grote gevolgen van ondervonden. Een andere hersteloperatie is ingezet ten behoeve van de mensen die teveel inkomstenbelasting hebben betaald over hun box 3 vermogen sinds 2017.
Leren van hersteloperaties
Om meer inzicht te krijgen in de wijze waarop hersteloperaties in de praktijk uitpakken voor burgers, zijn we in 2023 een nieuw onderzoek gestart naar de drie genoemde hersteloperaties: kinderopvangtoeslag, fraudesignaleringsvoorziening en box 3. Hoe ervaren gedupeerden én uitvoerders/beleidsmakers het huidige herstelproces, waar gaat het goed en waar loopt het mis en wat ligt daaraan ten grondslag? Welke lessen kunnen we leren voor huidige en toekomstige hersteloperaties, als we deze drie hersteloperaties vergelijken?
In 2023 voerden we gesprekken met mensen die in een hersteloperatie zaten en we spraken met medewerkers van de uitvoeringsdiensten over het beleid, de uitvoering en de regels.
Tussentijds signaal kinderopvangtoeslag Tweede Kamer en vervolg
Tijdens het onderzoek naar het onderdeel hersteloperatie kinderopvangtoeslag, bleek een aantal keuzes in deze hersteloperatie negatief uit te pakken voor de naar schatting 5.000 ernstig gedupeerden.
Vandaar dat we een dringend signaal hebben uitgestuurd naar de staatssecretaris Toeslagen en Douane en de Tweede Kamer (‘Levens in de wachtstand’). We hebben verzocht de groep ernstig gedupeerden voorrang te geven in de hersteloperatie en met hen te onderzoeken hoe een maatwerkroute kan worden ingericht. Het signaal is opgepakt door de media; in kranten, vakbladen, op landelijke nieuwszenders en via sociale mediakanalen is er aandacht aan besteed.
In reactie op dit signaal heeft de staatssecretaris aangegeven met de inspectie te willen doorpraten over mogelijkheden voor een maatwerkroute voor ernstig gedupeerden. Daarom hebben wij op 7 december 2023 een samen-leren-sessie georganiseerd waarin we alle partijen - ouders, jongeren, medewerkers en organisaties die bij de hersteloperatie zijn betrokken – bij elkaar brachten. Samen zochten zij naar oplossingen om in contact te komen met ernstig gedupeerden van de kinderopvangtoeslag (zie kader). Naar aanleiding hiervan besloot de staatssecretaris dat de initiatieven die hieruit voortvloeien, ondersteund gaan worden.
De publicatie van het vergelijkend onderzoek naar de drie hersteloperaties vindt plaats in de eerste helft van 2024.
Samen leren sessie: leefwereld en systeemwereld aan tafel
Op 7 december 2023 vond een bijzondere werksessie plaats. In deze sessie sloegen gedupeerde ouders en jongeren, maatschappelijke (hulp)organisaties (Lotgenotencontact, Kinderombudsman Rotterdam, Stichting Gelijkwaardig Herstel, gemeente Tilburg, Oudercommissie, Ondersteuningsteam Buitenland en Instituut Publieke Waarden) én medewerkers en de programma-directeuren-generaal Herstel Toeslagen de handen ineen om concrete antwoorden te vinden op de vraag: hoe komen we in contact met ernstig gedupeerden van de kinderopvangtoeslag?
De aanpak
Ouders en jongeren presenteerden vier oplossingsrichtingen hiervoor. Samen met de andere deelnemers bespraken zij hoe deze nog beter en concreter konden worden gemaakt.
- Samen sterker: zet communities, buddysystemen en lotgenotencontact op.
- Landelijke netwerkdag voor (ernstig) gedupeerden met workshops en ontmoetingen.
- Pak oubollige overheidscommunicatie aan door kennis en kunde te gebruiken van jongeren.
- Help de ouders die nog wachten op herstelvoorzieningen. Bijvoorbeeld via een klein, hecht interventieteam met mandaat dat snel aan de slag kan.
Vervolg
De staatssecretaris heeft de ouders en jongeren gevraagd deze initiatieven verder uit te werken en tot uitvoer te brengen. Ook is toegezegd dat deze initiatieven ondersteund gaan worden.