Verkenning en onderzoek
We hebben in 2022 diverse verkenningen uitgevoerd en er zijn onderzoeken gestart. Sommige daarvan lopen nog.
Startpunt voor dialoog
In de eerste maanden na onze officiële start hebben we veel rapporten gelezen en honderden gesprekken gevoerd. Dat leverde onze eerste observaties op. We bundelden deze in een publicatie om aan onze omgeving te laten zien waar onze zorgen zitten op de domeinen belastingen, toeslagen en douane. En het waren concrete aanknopingspunten voor de dialogen die we in 2022 voerden met heel veel partijen.
De publicatie Startpunt voor dialoog gaf ons input voor ons nieuwe werkprogramma en leidde tot gesprekken met onder andere de politiek en medewerkers in alle lagen van de diensten. We keken daarbij vanuit het oogpunt van burgers en bedrijven naar toeslagen en fiscaliteit en de problemen die zij in de praktijk ervaren. Onze algemene constatering was vervolgens dat een groot deel van politiek Den Haag bezig is met het verleden en er weinig tijd en aandacht voor de toekomst is. Natuurlijk moeten we leren van fouten uit het verleden, maar in de politiek kan men doorslaan in de zoektocht naar schuldigen. Dat kost tijd en capaciteit. Terwijl dit juist zo hard nodig is om de grote uitdagingen, de oplossingen van morgen voor te bereiden. Denk aan de toekomst van het toeslagenstelsel, de vereenvoudiging van het belastingstelsel en de verbetering van de rechtsbescherming voor mensen en bedrijven. Daar moet aan worden gewerkt.
Onderzoek uitvoeringstoets Belastingplan 2023 (afgerond)
In dit onderzoek dat eind september verscheen, onderzochten we of beleidsmakers bij een viertal maatregelen uit het belastingplan rekening hebben gehouden met de vraag of deze doenlijk zijn voor burgers. We zagen dat dat het geval is en dat vonden we natuurlijk positief.
Het zou nog beter kunnen als er meer wordt gekeken naar verschillende soorten mensbeelden (niet iedereen is hetzelfde), als doenvermogen net zo verankerd wordt in de criteria voor goed beleid als de doelmatigheid en doeltreffendheid en als de balans tussen snel en zorgvuldig wordt bewaakt. Dat laatste is wellicht lastig bij trajecten met een hoge tijddruk, zoals het Belastingplan, maar wel essentieel voor het goed kunnen borgen van het doenvermogen. Het gehele rapport inclusief aanbevelingen publiceerden we op onze website.
Onderzoek vroegsignalering (lopend)
We begonnen dit jaar aan het onderzoek naar vroegsignalering waarin we kijken naar problemen die burgers en zzp’ers met belastingen hebben. En wat de Belastingdienst doet om deze problemen tijdig te herkennen en hulp te bieden. Het onderzoek liep vertraging op vanwege de terughoudendheid op de werkvloer van de Belastingdienst om persoonsgegevens met ons te delen. We hebben vervolgens binnen de dienst op verschillende plekken onze werkwijze en informatiepositie toegelicht. Inmiddels is het onderzoek in volle gang en worden de resultaten in de zomer van 2023 verwacht.
Verkenning Douane (afgerond)
Binnen het domein van de Douane hebben we gekeken naar risico’s die gevolgen kunnen hebben voor bedrijven.
Voor deze verkenning van risico’s bezochten we ondernemers, de Douane, vertegenwoordigers van de Europese Unie (DG Taxud en Europese Rekenkamer) en het ministerie van Financiën. Vervolgens bestudeerden we de relevante documentatie, zoals parlementaire stukken en onderzoeksrapporten. In 2023 koppelen we terug aan douanemedewerkers op welke gebieden bedrijven risico’s ervaren en welke risicogebieden in douaneprocessen wij zien voor de samenleving als geheel.
Verkenning hersteloperatie KOT (afgerond)
In 2022 hebben we gevolgd hoe in de praktijk het herstel verloopt van de schade die ouders en kinderen hebben geleden door de Toeslagenaffaire. We hebben gesprekken gevoerd met uitvoerende partijen die het herstelproces van de benadeelde ouders vorm en inhoud geven, maar ook met ouders en oudergroeperingen. Deze oriëntatie op de hersteloperatie KOT heeft een eerste beeld opgeleverd van de leidende principes die de meeste conflicten tussen de leef- en systeemwereld opleveren bij het herstel van de schade van benadeelden. Deze principes en onze observaties tot nu toe zijn de basis voor nader onderzoek in 2023.
Verkenning financiële ondersteuning (lopend)
De verkenning ‘financiële ondersteuning’ die we in het najaar zijn gestart, focust op onderwerpen als toekenningszekerheid, invorderingsstrategie en niet-gebruik van toeslagen. We richten ons hierbij op de huidige en toekomstgerichte taakuitvoering van DG Toeslagen van geldende wet- en regelgeving en beleid. Daarin nemen we ook mee of in de taakuitvoering de bedoeling van de geldende wet- en regelgeving wordt nagestreefd. We voeren hiervoor gesprekken met leidinggevenden en medewerkers op alle niveaus, directies en afdelingen binnen DG Toeslagen, behalve de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen. De UHT valt buiten deze verkenning. Op basis van de uitkomsten kijken we in 2023 waar we als inspectie meerwaarde kunnen bieden en op welke wijze we dat het meest effectief kunnen doen.
Verkenning cultuur (lopend)
Er is al veel gezegd en geschreven over de cultuur binnen de Belastingdienst en Toeslagen. We brengen in deze verkenning in kaart wat er al onderzocht is op het gebied van gedrag en cultuur en verdiepen ons ook in de vraag welke thema’s een (terugkerende) rol spelen en welke interventies hiervoor in gang zijn gezet. De verkenning leidt tot een selectie van onderwerpen waarop wij ons toezicht de komende jaren zullen toespitsen en levert een overzicht op van alles wat er speelt op dit aandachtsgebied.
Verkenning selectie (lopend)
Jaarlijks komen miljoenen aangiften binnen bij de Belastingdienst. Die kan deze aangiften niet allemaal even uitvoerig controleren. De Belastingdienst moet daarom een selectie maken van aangiften waar zij extra aandacht aan besteedt. In onze verkenning van het onderwerp selectie staat de vraag centraal hoe de Belastingdienst deze selectie maakt, welke instrumenten zij daarbij gebruiken en hoe deze instrumenten tot stand komen. Dat doen we door met medewerkers van de Belastingdienst de dialoog te voeren over selectie. Door perspectieven en ervaringen te verzamelen, krijgen we meer zicht op zowel de huidige praktijk van selectie als op lopende ontwikkelingen op dit gebied. Het doel van de verkenning is om dit brede onderwerp verder af te bakenen naar een of meerdere onderwerpen die geschikt zijn voor verder onderzoek of andere vormen van toezicht.