Inspectie wil verplichte check of nieuwe wetgeving te doen is voor burgers en bedrijven
We keken tijdens de totstandkoming van het Belastingplan 2023 mee met het ministerie van Financiën. Onze aandacht ging met name uit naar de wijze waarop het ministerie rekening houdt met de uitvoerbaarheid van nieuwe maatregelen door burgers en bedrijven. Uit ons onderzoek blijkt dat niet altijd zichtbaar is welke afwegingen er gemaakt worden als nieuw beleid tot stand komt: welke keuzes zijn er om het makkelijker te maken voor mensen, hoe weegt men die af tegen de kosten die dit meebrengt, of de tijd die nodig is om een nieuwe maatregel in te voeren?
Niet alles is maximaal haalbaar, maar de belangen en de gevolgen van afwegingen moeten voor iedereen zichtbaar zijn. Daarom willen wij dat de uitvoerbaarheid van maatregelen door burgers en bedrijven ook wettelijk, als afweging bij de ontwikkeling van nieuw beleid, wordt vastgelegd.
Aanbevelingen
De nieuwe belastingplannen van het kabinet werden zoals elk jaar op Prinsjesdag bekendgemaakt. In het Belastingplan 2023 zitten verschillende regelingen waar burgers en bedrijven gebruik van kunnen maken. Bij de invoering van nieuwe maatregelen weegt het ministerie verschillende belangen af.
Wij doen een aantal aanbevelingen om de afwegingen tussen belangrijke belangen zichtbaar(der) te maken en over de gevolgen transparant te zijn:
- Maak van ‘doenlijkheid’ een vast criterium in het besluitvormingsproces van nieuw beleid, naast doeltreffendheid en doelmatigheid. Pas dit aan in de Comptabiliteitswet (wet met regels over het financieel beheer van de overheid) zodat ook de zichtbaarheid in overwegingen wordt gestimuleerd.
- Ga na of de veronderstellingen over het leven en gedrag van mensen die te maken krijgen met de nieuwe wetgeving kloppen met de werkelijkheid.
- Bewaak bij nieuw beleid de balans tussen snelheid en zorgvuldigheid. De wens om maatregelen snel te kunnen invoeren -bijvoorbeeld om doelgroepen sneller te kunnen helpen – kan ten koste gaan van een goede analyse van de doelgroep.
- Bekijk de maatregel binnen het geheel van het stelsel waar het deel van uitmaakt. Nieuwe maatregelen gaan in veel gevallen over nieuwe uitzonderingssituaties. Die richten zich weliswaar op specifieke doelgroepen maar maken ook onderdeel uit van een complex systeem dat hierdoor als geheel nog ingewikkelder wordt gemaakt.
Na publicatie op Prinsjesdag wordt het Belastingplan in de Eerste en Tweede Kamer behandeld. Deze gesprekken kunnen nog leiden tot aanpassingen van het beleid en hebben mogelijk gevolgen voor de uitvoerbaarheid van maatregelen. Hoe een maatregel er dus uiteindelijk uit komt te zien en in de praktijk uitpakt, kan pas worden onderzocht nadat de maatregel is ingevoerd. Het ministerie van Financiën kan hiervoor minimaal een jaar na de invoering een toets uitvoeren.
Eerste rapportage van de inspectie
Wij houden toezicht op de kwaliteit van de taakuitvoering door de Belastingdienst, het directoraat-generaal Toeslagen en de Douane. Voor de uitvoering van deze taken gelden wetten en regels die zowel door de uitvoeringsorganisaties als door burgers en bedrijven goed uitgevoerd moeten kunnen worden. In ons werkprogramma 2022 kondigden we al aan de werkwijze rond de uitvoeringstoets van het Belastingplan te analyseren. Vandaag rapporteerden we hierover aan minister Kaag.